Recycling e-waste,
een industrie met ambitie

Dit is het laatste jaarverslag van Wecycle in de bestaande opzet, waarbij wij als uitvoeringsorganisatie fungeren voor zes aparte producentenorganisaties.

Vanaf 1 maart 2021 is de nieuwe Stichting OPEN op basis van een nieuwe AVV namens alle producenten verantwoordelijk geworden voor de inzameling en recycling van alle e-waste in Nederland. Er is dus nog maar sprake van één producentenorganisatie: Stichting OPEN. Om de continuïteit van de bestaande afvalbeheerstructuur te borgen – inclusief de bemensing van de werkorganisatie – hebben Stichting OPEN en Wecycle een tijdelijke dienstverleningsovereenkomst gesloten. Naar verwachting zal in de loop van 2021 Wecycle uiteindelijk volledig opgaan in Stichting OPEN.

Door de coronapandemie was 2020 in veel opzichten een bijzonder jaar. In termen van inzameling en recycling was 2020 vooral een zeer uitdagend jaar. We moesten tal van maatregelen nemen om de veiligheid in de keten te waarborgen, terwijl de afdanking van e-waste enorm toenam omdat iedereen massaal aan het opruimen en klussen sloeg. We hebben dus fors meer ingezameld onder lastige omstandigheden, maar dankzij goede afspraken in de keten én de kwaliteit van onze partners is het ons gelukt deze uitdaging te managen.

Overigens bracht de coronapandemie nog eens duidelijk aan het licht hoezeer de producenten van elektrische en elektronische apparatuur een sleutelrol vervullen in onze maatschappij. Dankzij hun producten konden we massaal thuis gaan werken en bleven grote delen van de economie gewoon doordraaien.

Kort en goed: Wecycle kijkt terug op een bewogen jaar waarin we als ketenregisseur onze rol in optima forma hebben kunnen vormgeven en waarmaken. Het was een stresstest voor onze afvalbeheerstructuur, die meer dan voldoende solide is gebleken. Op deze plek dank ik iedereen die daaraan met enorme inzet heeft bijgedragen.

Jan Vlak

Algemeen directeur Wecycle

2020 was een enerverend jaar voor Rd4. Verwerkten de zeven milieuparken die Rd4 beheert in 2019 gemiddeld nog zo’n 22.000 bezoekers per maand, tijdens de intelligente lockdown steeg dat aantal naar tot wel 34.000 bezoekers per maand. “Mensen begonnen massaal op te ruimen”, stelt Guy Drummen, Manager Beleid & Verkoop bij Rd4. “We moesten onze openingstijden verruimen en meer personeel inzetten. Gelukkig konden we een deel van de medewerkers van de kringloopwinkels die we exploiteren tijdelijk op de parken inzetten, want die winkels moesten dicht.”

Rd4 kiest bewust voor een duurzame positionering en legt daarbij de lat hoog. Roger Wetzels, Manager Grondstoffen bij Rd4: “In het Rd4 Strategisch Meerjaren Plan hebben we ons ten doel gesteld om uit te groeien tot een van de meest duurzame publieke organisaties van Zuid-Limburg. Onderdeel daarvan is het uitvoeren van een Grondstoffenplan, waarin we streven naar een afval loze maatschappij en het huidige afval de grondstof van morgen wordt. We zijn steeds meer aan het omdenken naar grondstoffen, getuige ook een pilot die we doen met de inrichting van een Circulair Ambachtscentrum waar hoogwaardig product- en materiaalhergebruik kan plaatsvinden.”

Hoewel Rd4 gemiddeld al op 72% recycling zit, komt de beoogde groei van 8% in de komende jaren er niet vanzelf, aldus Drummen en Wetzels. “We zullen nog meer moeten doen aan voorlichting, communicatie en vooral het fysiek motiveren van burgers om afvalstromen gescheiden in te leveren. Tegelijkertijd helpt het als je de drempel zo laag mogelijk maakt. Om die reden hebben we bij een aantal gemeenten de BEST-tas in het leven geroepen om oude boeken, kleine elektrische apparaten, speelgoed en textiel uit het restafval te houden. Deze BEST-tas wordt elke twee maanden aan huis opgehaald.”

De Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland (BKN) is actief sinds 1994 en is opgericht om de kringloopbranche te professionaliseren. Inmiddels heeft BKN 60 leden met 215 winkels verspreid over heel Nederland. Net als veel andere winkeliers werden ook de kringloopwinkels overvallen door de eerste lockdown, zegt Ronald van den Heerik, projectcoördinator bij BKN. “Een deel sloot de winkels en de inzameling, een deel bleef open met maatregelen. Bij die leden ontstond een enorme druk op de ophaal- en inzamelvoorzieningen, want door de combinatie van lockdown en grote voorjaarsopruiming wilden consumenten massaal van hun spullen af.”

De leden van BKN delen een gezamenlijke ambitie: werken aan een circulaire economie en inclusieve samenleving. Van den Heerik: “Dat laatste betekent dat we concrete sociale doelstellingen hebben, zoals het creëren van werkplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Circulariteit vertalen we in het stimuleren van hergebruik van goederen en in het ondersteunen van verantwoorde recycling, onder meer van e-waste. Over dat laatste zijn we nu volop in gesprek met de nieuwe stichting OPEN.”

Eén van de BKN-leden introduceerde in 2020 nog een innovatie: bij het maken van een afspraak voor het ophalen van bruikbare spullen wordt proactief geïnformeerd of er nog oude apparaten in huis zijn. Die worden dan direct met de spullen mee retourgenomen. Van den Heerik: “Een goed voorbeeld van hoe onze leden denken: die bus rijdt toch, dus zonder dat de kosten stijgen geef je de inzameling een flinke boost.”

In het coronajaar 2020 maakte discounter ALDI een inhaalslag op het gebied van de inzameling van e-waste. Nadie Winde, Manager Corporate Responsibility bij ALDI in Nederland: “We voldeden uiteraard wel al aan onze inzamelverplichting, maar nog niet via in de winkel zichtbare meubels. Die stap hebben we in 2019 genomen en dat heeft vorig jaar tot een boost aan ingezamelde apparaten en lampen geleid. We hebben bewust gekozen voor inzamelmeubels in de Wecycle/Stibat-vormgeving, omdat dat voor consumenten een herkenbaar middel is. Het legen van de bakken loopt via Stibat, en dat gaat over het algemeen prima. Al was het op sommige momenten wel merkbaar dat het systeem tegen zijn grenzen aanliep en onze klanten de meubels goed konden vinden: de meubels waren geregeld overvol.”

Volgens Winde heeft ALDI een uitgebreid duurzaamheidsbeleid, dat zich onder meer richt op het verminderen van verpakkingsmaterialen en het stimuleren van hergebruik en recycling. Daarnaast is het verminderen van de CO₂ uitstoot - door het nemen van energie-efficiënte maatregelen - een belangrijke strategische doelstelling. Winde: “Sinds 2016 gebruiken we in onze nieuwe en gemoderniseerde filialen alleen nog energie-efficiënte ledverlichting. Deze verlichting verbruikt tot 50 procent minder stroom dan conventionele verlichting. Bovendien voorzien we al onze nieuwe filialen van energie-efficiënte koel- en vriesmeubels met natuurlijke koudemiddelen. Bij deze innovatieve koelmeubels wordt de warmte die bij het koelen ontstaat weer teruggewonnen. Deze warmte gebruiken we weer voor de verwarming van het filiaal: dat bespaart nog meer energie en zo hebben we geen aardgasaansluiting meer nodig. Onze nieuwste filialen voldoen minimaal aan energielabel A+++ en wanneer er zonnepanelen op de winkeldaken liggen, is het energielabel zelfs A++++.”

Peter de Haan is Servicemanager bij de afdeling Reverse van Bol.com. Deze afdeling managet de complete retourstroom van het bedrijf. De Haan en zijn team zijn verantwoordelijk voor een deel van dit proces, te weten de producten met een defect. De Haan: “Hoewel Bol.com voor een internetwinkel een relatief laag retourpercentage heeft, komen er in absolute zin natuurlijk vele duizenden producten per week retour. Sinds vorig jaar hebben we daarvoor een speciaal warehouse in Waalwijk ingericht. Producten worden daar ingeboekt in ons Warehouse Management Systeem, waar mogelijk gecontroleerd en beoordeeld, om vervolgens een geautomatiseerd systeem in te gaan. Wat er vervolgens gebeurt, hangt af van de afspraken met de verschillende leveranciers. : een deel gaat terug op commerciële voorraad (indien ongebruikt en ongeopend), een deel gaat terug naar de leverancier, een deel naar Wecycle en een deel van de complete, niet defecte producten bieden wij opnieuw aan als “second life product” met korting.”

De retourstroom die in Waalwijk afgehandeld wordt, betreft overigens enkel producten die door reguliere vervoerders zoals Post.nl kunnen worden vervoerd. De Haan: “Voor grote producten, zoals witgoed, hebben we nog een tweede retourcentrum ingericht in ons warehouse in Nieuwegein. Ook daar is Wecycle onze vaste partner om de afgekeurde apparaten af te voeren. En omdat we natuurlijk ook veel nieuwe apparaten bij consumenten afleveren, is er vanuit de home delivery-activiteiten ook nog sprake van een e-waste stroom. De afhandeling daarvan besteden we echter uit aan onze twee logistieke partners, Post.nl en Dynalogic. Vanzelfsprekend nemen we die apparaten wel mee in de ingezamelde kilo’s e-waste. Op die manier dragen ze wel bij aan de realisatie van onze gezamenlijke ambitie om 65% van alle e-waste voor recycling in te zamelen.”

Roompot is de nummer 1 aanbieder van vakantiewoningen in ons land, en de nummer 2 in Europa. Al die accommodaties zijn voorzien van apparatuur, van waterkoker tot koelvrieskast tot verlichting. Daarnaast baat het bedrijf ook een groot aantal eigen horecagelegenheden uit op de parken. Geen wonder dat het bedrijf twee jaar geleden op zoek ging naar een vaste partner die de aanzienlijke jaarlijkse stroom e-waste zou kunnen ophalen en recyclen. Dat werd uiteindelijk Wecycle.

Jacqueline Baaijens, Head of ESG Roompot: “In 2019 hebben we 26,9 ton e-waste ingezameld en in 2020 maar liefst 47,8 ton. Die enorme stijging heeft te maken met het feit dat we het corona-jaar hebben aangegrepen om onze oudere accommodaties te restylen. De stijging is ook deels te danken aan interne procesverbeteringen, zodat we nu zeker weten dat elk apparaat, elke lamp en elke armatuur bij Wecycle terechtkomt.”

De e-waste inzameling is overigens onderdeel van een meer overkoepelende duurzaamheidsvisie van Roompot, zegt Baaijens. “Onze ambitie is om het restafval met 50% te verminderen tegen 2030. Om te beginnen willen we dat bereiken met de verduurzaming van ons inkoopbeleid, in dialoog met onze leveranciers: hoe kunnen we toe naar producten met minder verpakkingsmateriaal dan wel minder impact op het milieu? En vallen kapotte apparaten nog te repareren of kunnen wij ze geschikt maken voor hergebruik elders? Maar we kijken ook naar onze logistieke stromen. Uiteindelijk wil je op een efficiënte manier zoveel mogelijk gescheiden inzamelen en slim gebruik maken van retourstromen.”

Als gevolg van de maatschappelijke lockdowns in combinatie met een warme zomer was er in 2020 een bovengemiddeld grote vraag naar nieuwe apparaten. Dat leidde bij de in wit- en bruingoed gespecialiseerde vervoerder Vonk en Co tot grote drukte. CEO Stephan Vonk: “Van gemiddeld 100 routes per dag in 2019 gingen we naar soms wel 140 of 150 routes per dag in 2020. Gelukkig beschikken we over een goede flexibele schil die we konden opschalen, zodat we die grote aantallen toch konden managen. Hogere volumes maken ook dat je efficiënter gaat werken: je kunt meer logistiek optimale routes rijden en ook andere charters – externe vervoerders die in opdracht van Vonk rijden – inschakelen dan normaal.”

Ook de retourstromen stegen mee, zegt Vonk. “We hebben zo’n 15 miljoen kilo e-waste opgehaald in 2020, duidelijk meer dan de jaren daarvoor. Een deel daarvan is afkomstig uit de home delivery die we de afgelopen jaren flink hebben uitgebreid. We hebben inmiddels 24 vrachtwagens met dubbele bemensing rondrijden die consumenten full service bieden: we leveren het nieuwe apparaat, sluiten het aan en nemen het oude mee terug.”

Als prominent deelnemer aan het Lean & Green CO2-reductieprogramma wil Vonk en Co een voortrekkersrol spelen in de verduurzaming van de logistieke keten. “We praten hierover geregeld met onze klanten en partners, ook over de inzameldoelstelling van 65%”, zegt Vonk. “Dat leeft niet bij elke klant evenveel, maar bij sommige ook zeker wel en die zijn ook bereid om samen met ons daarin te investeren. Binnenkort gaan we onze eerste investering in een full electric laadbus en/of vrachtwagen doen.”

Over heel 2020 genomen werd er bij HKS Metals iets meer e-waste verwerkt dan in het jaar daarvoor. Maar in die cijfers zit wel een enorme piek gedurende de eerste lockdown verwerkt, zegt Stefan van der Wekken, Managing Director bij HKS. “Ik zit al zo’n twintig jaar in het vak, maar zoiets heb ik niet eerder gezien. Tegelijkertijd hebben we alles op alles moeten zetten om continuïteit van onze bedrijfsprocessen te waarborgen. Dat is gelukt door heel snel te handelen en de RIVM-richtlijnen streng te volgen en daarop te handhaven. E-waste recycling is heel veel handwerk, dus we moesten zorgen voor de juiste beschermingsmiddelen en voorlichting voor medewerkers, de werkplaatsen opnieuw inrichten en in een aantal vestigingen hebben we zelfs nieuwe kantines en kleedruimtes moeten bouwen om aan de 1,5 meter richtlijn te kunnen voldoen. Heel ingrijpend allemaal, maar we konden daardoor onze klanten, waaronder Wecycle, wel gewoon blijven bedienen.”

HKS is niet alleen één van de grootste recyclers van e-waste in Nederland, maar ook één van de meest ambitieuze. “Wij werken echt vanuit de intrinsieke motivatie dat recycling bijdraagt aan de zorg voor mens en milieu”, zegt Van der Wekken. “En wat ons betreft kan het nog duurzamer. Enerzijds door ons eigen energieverbruik per ton gerecycled materiaal te verlagen en het aantal handmatige handelingen terug te dringen door mechanisering en geautomatiseerde verwerking. Anderzijds door te investeren in nieuwe technologie waardoor onze outputstromen zó zuiver zijn dat we ze direct bij eindverwerkers binnen Europa kunnen afzetten. Dat lukt voor metalen volledig, echter voor kunststoffen en andere reststoffen nog niet altijd. Samengestelde kunststoffen, laminaten, vastgelijmde componenten: de recyclesector houdt de komende jaren voldoende uitdagingen. Daar lopen we niet van weg en ontwikkelen we nieuwe technieken en oplossingen voor.”

2020 liet een enorme stijging zien in de vraag naar laptops, beeldschermen, tablets en andere elektrische en elektronische apparatuur. Het directe gevolg van de lockdowns en het noodgedwongen overstappen op thuiswerken en digitaal onderwijs, zegt Lotte de Bruijn, algemeen directeur NLdigital. “We realiseerden ons ineens hoe belangrijk al die apparaten zijn – om te kunnen blijven werken en leren, om in contact te blijven met anderen, voor onze nieuwsvoorziening maar ook voor onze broodnodige ontspanning thuis.”

Tegelijkertijd werd door diezelfde lockdowns duidelijk dat duizenden kinderen en kwetsbare groepen niet de middelen hebben om digitaal mee te doen. De Bruijn: “Dat is geen nieuw probleem, maar wel één dat door de lockdowns is versneld, verscherpt en extra zichtbaar is geworden. Digitaal aangesloten zijn is echt een basisbehoefte geworden. Daarom hebben we als producenten in de digitale sector vorig jaar de handen ineengeslagen samen met de overheid en maatschappelijke organisaties en het initiatief ‘Allemaal digitaal’ in het leven geroepen. Met als doel gebruikte laptops en tablets in te zamelen, op te knappen en te verdelen over de mensen die ze het hardst nodig hebben. Onze ambitie is dat straks niemand in Nederland nog digitaal buiten de boot valt.”

Volgens De Bruijn blijft veel ‘hardware’ zijn waarde houden, eventueel eerst bij een tweede gebruiker, maar ook daarna als het eenmaal e-waste is. “We worden steeds beter in het hergebruiken van onderdelen en het terugwinnen van materialen. Maar dat kan alleen als we als producenten en importeurs zoveel mogelijk inzamelen. We kijken wat dat betreft terug op een hele fijne en professionele samenwerking met Wecycle en gaan met de nieuwe Stichting OPEN weer een heel nieuwe fase in en hopen samen verdere stappen te kunnen zetten in het nog meer circulair maken van ICT e-waste.”

Wecycle verzorgt de gehele financiële administratie, fiscaliteiten, rapportages en het opstellen van de jaarrekeningen voor het systeem (de afvalbeheerstructuur), haar opdracht gevende stichtingen, het Nationaal (W)EEE Register en de Vereniging NVMP. Wecycle doet dit in een volledig papierloze en geautomatiseerde omgeving van myWecycle en AFAS. Door het gebruik van Business Intelligence software kan sneller en accurater gerapporteerd worden naar alle stakeholders.

Daarnaast heeft de afdeling Finance & Control kwaliteit hoog in het vaandel staan. Naast ISAE certificering 1 en Horizontaal Toezicht met de Belastingdienst volgen de medewerkers van Finance & Control praktijkgerichte cursussen om de kennis op peil te houden.

Binnen Wecycle, en met name binnen Finance & Control, zijn, vanuit good governance, alle primaire verantwoordelijkheden wat betreft het gehele financiële proces strikt gescheiden van haar opdrachtgevers. Door gebruik te maken van verschillende accountantskantoren voor de controle van Wecycle en de overige entiteiten worden de belangen van de partijen op een juiste manier gescheiden.

Wecycle is een stabiele financieel gezonde organisatie waarbij de kosten, alsmede de kosten per fte, een stabiel patroon laten zien.

Wecycle heeft een goed jaar achter de rug waarbij de inzameling van AEEA met maar liefst 8,1% is gestegen ten opzichte van het vorig jaar. Alle inzamelingsfracties kende een stijging behalve beeldbuizen en lampen. Beeldbuizen worden sinds lange tijd niet meer op de markt gezet en kent daarom een aflopende inzameling. Bij lampen zien we door nieuwe technologieën (LED) dat de levensduur toeneemt en daardoor de inzameling (langzaam) afneemt.

De kosten die met de inzameling van AEEA gemoeid zijn liggen voor een groot deel vast door middel van kortlopende (maximaal 3 jaar) contracten en zijn daardoor goed te managen. Anders ligt het bij de opbrengsten uit restmaterialen die voortvloeien uit de verwerking van AEEA. Deze opbrengsten worden verhandeld op diverse wereldmarkten en zijn dus afhankelijk van de dagelijkse gebeurtenissen in de wereld. Door de uitbraak van COVID-19 in het eerste kwartaal van 2020 ontstond er een crisis op deze wereldmarkten waardoor de opbrengsten uit restmaterialen daalden. Gedurende het laatste kwartaal van 2020 zijn deze markten en daarmee ook de opbrengsten uit restmaterialen gelukkig volledig hersteld. Verder heeft Wecycle alle mogelijke risico’s m.b.t. deze pandemie benoemd en beheersbaar gemaakt en dit zorgde ervoor dat, achteraf gezien, de financiële en economische impact gering is gebleken.